Het is zomer 2021 en Frankrijk is na de COVID-19 lockdown weer een beetje toegankelijk voor toeristen die zijn ingeënt. Wij besloten deze zomer een reis te maken naar Bretagne en daar de omgeving van Douarnenez op te zoeken.

Marinus Heijnes is in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw verschillende keren naar Douarnenez geweest met zijn gezin. Hij heeft er meerdere schilderij gemaakt en daarvan hebben we een aantal in onze database opgenomen. Zodoende is het onze bedoeling een aantal van de geschilderde locaties op te zoeken en te kijken of we die plek kunnen fotograferen.

In dit blog kun je ons verslag lezen.

Douarnenez

Order by Default Date Bestandsnaam Grootte Willekeurig

Zoek

Hulp van Facebook

Vooruitlopend op onze reis hebben we een link van dit bericht geplaatst in enkele Facebook groepen in Douarnenez. Deze berichten worden veelvuldig gedeeld. Inmiddels hebben we daarvan al enkele leuke reacties ontvangen en aanwijzingen waar de schilderijen zijn gemaakt.

De reis zelf

Inmiddels hebben we Douarnenez bereikt en hebben we een aantal plekken terug gevonden. Onze eerste avond zijn we naar Treboul geweest om de pier op te zoeken. Deze mogelijke locatie was ons door gegeven door de locale VVV, maar we zijn niet tevreden. Met name de heuvels op de achtergrond lijken niet te corresponderen. Het is wel een heel leuk haventje, met enorm eb en vloed verschil. Dezelfde avond rijden we nog even naar Douarnenez zelf (Rosmeur, de gezellige kade met diverse restaurants en bars, met zicht op de haven en Plomarc’h) maar het is al vlug zo donker dat alleen een biertje drinken nog zin heeft.

Zondag blijkt dat de pier met het schip inderdaad niet in Treboul, maar de oude rede bij Rosmeur te zijn. We hadden zaterdagavond op Facebook al onze twijfels geuit over de locatie Treboul, en een reactie gaf aan dat het wellicht “la mole” zou zijn bij Rosmeur, de gezellige kade vlakbij Plomarc’h. Zondag blijkt deze tip goud waard en vinden we de plek van het schilderij terug. Deze plek is overigens bij vloed moeilijk bereikbaar.

We hebben zaterdag ook de kapel Sainte-Helene kunnen fotograferen vanaf de exacte locatie als waar Marinus destijds heeft geschilderd. Het geeft toch wel een bijzonder gevoel te zijn op exact dezelfde plaats als waar bijna 100 jaar geleden een schilder zijn kunstwerk heeft gemaakt. We krijgen inmiddels de indruk dat Marinus alles binnen een straal van een paar honderd meter heeft geschilderd. We stellen onze speurtocht naar een paar locaties nog even uit, o.a. het kleine witte huisje in de heuvels van Plomarc’h.

Het is dinsdagavond en we zijn naar Plomarc’h geweest. Plomarc’h ligt net naast Rosmeur, met zicht op de haven van Douarnenez, iets boven de stad. Hier hebben we het witte huisje gezien dat Marinus Heijnes meerdere keren heeft geschilderd, en ook de andere huisjes met daarop vrouwen in klederdracht. We konden niet dezelfde foto’s maken omdat de omgeving was veranderd, o.a. door de aangroei van bomen. Plomarc’h was een kleine gemeenschap uit de 19e eeuw, met vissers en landbouwers. Het dorpje bestond uit zo’n 20 huisjes waarvan er nu nog een handje vol bestaan. Heel leuk om te bezoeken, het is net een open luchtmuseum.

Kleurgebruik

Een van de raadselen die is opgelost gaat over de specifieke kleuren van de rotsen in Douarnenez. Wij vonden het kleurgebruik van Heijnes altijd vrij bijzonder en we wisten niet goed of deze kleuren in de fantasie van de schilder of in werkelijkheid bestonden. Dankzij een reactie op Facebook van rotsfragmenten is duidelijk geworden dat de rotsen daadwerkelijk zeer kleurrijk zijn. Door onze reis hebben we verder ook zelf de prachtige kleuren van het water, de paarse heide bij de rotsen en de kleuren van de begroeide rotsen kunnen ervaren. We denken dat de reizen naar Douarnenez hebben bijgedragen aan het kleurenpalet van de schilder ook in zijn latere werk.

Facebook

We hebben onze bevindingen geplaatst o.a. in de besloten facebook groep “les peintres et la Bretagne”. Gezien het aantal likes en keren dat het bericht is gedeeld kunnen we stellen dat ze in Bretagne ook enthousiast zijn over de kunst van Marinus Heijnes.

Onderwerpkeuze

We hebben ook meerdere keren afgevraagd waarom Marinus meerdere keren zo’n lange reis naar dit stadje heeft gemaakt. Het reizen in die tijd met een gezin zal niet zo soepel zijn verlopen als tegenwoordig. Douarnenez is een flinke afstand, vanaf De Kaag zal het zo’n 1100 kilometer zijn. De reis ging eerst met de trein naar Parijs, daar kon je met trein of tram de Bretonse kust bereiken. Als je kijkt naar de onderwerpen die Heijnes heeft geschilderd, dan zijn het niet de karakteristieke gebouwen of stadsgezichten die een dergelijke reis verantwoorden. In feite konden de geschilderde locaties overal zijn, ook veel dichter bij huis wellicht. Toch koos Marinus Heijnes voor specifiek dit stadje in Bretagne, waar – voor hem – ook Jongkind heeft geschilderd. Als je de ons bekende werken ziet, valt het kleurgebruik op. De blauwen van het water, de woeste golven, het violet in de lucht en het zonlicht op de rotsen. Wij denken dat de combinatie van eenvoudige mensen en schitterende kleuren de magneet voor de kunstschilder zijn geweest.

Dit is wat we weten over Heijnes en Douarnenez:

• correspondentie laat zien dat Heijnes in zomer/najaar 1928 in Bretagne verblijft en bezoek krijgt van zijn zus Jet.
• Jet schrijft in haar brief over “le pays de Pierre Loti”. Alhoewel er in Douarnenez tegenwoordig een Place Pierre Loti bestaat refereerde zij waarschijnlijk niet naar dat adres, maar noemde zij deze naam omdat zij deze reiziger bewonderde.
• in een recensie over Heijnes’ eerste tentoonstelling (1929) worden 2 werken met het onderwerp Bretagne met name benoemd. Een van de werken wordt als volgt beschreven: “hier schouwen we af van de Bretonse granietrotsen over een brede bocht. Dieper an toon is hier het water, terwijl lilapartijen de plaatsen aanwijzen, waar de rotsen verraderlijk even onder het water schuil gaan. In de verte een wemeling van vissersschuitjes, even aangeduid. De tonaliteit van dit doek kenschetst een andere atmosfeer dan die onzer kusten. De schilderswijze van een en ander is vlot. Bij grote partijen is de nerf van het doek slechts met een heel dun vliesje bedekt, daartegenover staat dat Heijnes ook massieve verflkodders erop smeert, die vooral bij het schilderen der branding veel relief geven”
• van de catalogus van een expositie in 1931 zien we onder andere werken uit Frankrijk. Daarvan meerdere van de Riviera, maar ook 2 van Bretagne
• Marinus kon op zijn reizen zijn hele gezin mee nemen, onderwijs kregen ze dan onderweg van Charlotte, die van beroep onderwijzeres is geweest
• Marinus schilderde en plein air, dus in de open lucht. We hebben de indruk dat hij in de ochtend met zijn schilderspullen naar een plek vertrok om te werken en daar bleef tot zijn werk in hoofdlijnen klaar was. De meeste locaties zijn op loopafstand van elkaar, al hoewel er ook werken gemaakt zijn in Locronan, een plaatsje zo’n 10 kilometer verderop.
• in 1938 schildert Heijnes met zijn zoon Theodoor in Douarnenez
• In 1939 hebben 3 van de 4 werken in het Rijksmuseum (Onze Kunst van Heden) het onderwerp Douarnenez.

Heeft u suggesties, laat het ons weten op gert@marinusheijnes.nl